Curators en bewindvoerders treden in rechte op, zoals dat in de wet staat. Maar hoe ziet dat er dan in de praktijk uit?

Civiel recht

Voor bewind is het arrest van de Hoge Raad uit 2014 leidend. Daarin staat dat bewindvoerders moeten optreden als formele procespartij over de goederen waarover zij het beheer en de beschikking hebben. De naam van de bewindvoerder dient dus op het processtuk te staan. Dat gaat zover dat als men er lopende de procedure achter komt dat een procespartij onder bewind staat, de bewindvoerder zich als procespartij moet stellen of moet worden opgeroepen. 

Wanneer is er dan sprake van een onder bewind gesteld goed? 

Dat is soms een lastige vraag. Er zijn onderwerpen die ook onder mentorschap kunnen vallen waar financiële belangen spelen, maar die zien niet per se op de vermogensrechtelijke goederen. Deze vraag speelt soms bij echtscheidingen, ontruimingen en medische ingrepen. Denk bijvoorbeeld aan de tandartsrekening voor een behandeling die niet van te voren besproken is. Er is een rekening, maar het was ook een medische ingreep. 

Het is dus niet altijd duidelijk of en wanneer er sprake is van een onder bewind gesteld goed of mentorschap en dus of de bewindvoerder wel of niet de formele procespartij is of kan worden (en dat is weer relevant voor de vraag of vernietiging van de rechtshandeling ingeroepen kan worden). 

Voor curatele geldt dat de cliënt handelingsonbekwaam is. De curator is dus altijd de formele procespartij. Er zijn twee uitzonderingen:
-als het over de curatele zelf gaat
-als het over een echtscheiding gaat. 

Bestuursrecht

In de wet staat dat de natuurlijke persoon die onbekwaam is, wordt vertegenwoordigd door 'de vertegenwoordiger naar burgerlijk recht' (onbekwaam betekent hier dat de betrokkene onder curatele of onder bewind staat). In de wet staat ook dat die natuurlijke persoon zelf in rechte kan optreden als hij of zij in staat is tot een redelijke waardering van de eigen belangen.

Wanneer is dat dan het geval?

Bij curatele is dat nooit het geval, want de onder curatele gestelde cliënt is handelingsonbekwaam. De zeer beperkte rechtspraak volgt deze lijn. 

Bij bewind moet er gekeken worden naar de feiten en omstandigheden en dat betekent dat het van geval tot geval beoordeeld moet worden. 

Een cliënt kan dus soms eigenstandig een bestuursrechtelijke procedure voeren, ook als dat over inkomen gaat en dus over een onder bewind gesteld goed. Ik heb de indruk dat dat in bestuursrecht niet vaak gebeurd. Mocht dat toch eens gebeuren, dan is de bewindvoerder belanghebbende in de zin van de wet en kan deze toch (mee)procederen.

De eigen rol van de onder bewind gestelde cliënt maakt niet dat de bewindvoerder geen bevoegdheden zou hebben. De bewindvoerder kan - natuurlijk! - ook zelfstandig een bestuursrechtelijke zaak starten in het belang van de cliënt. De rechtbank hoeft niet te onderzoeken of de cliënt dat niet zelf had kunnen doen. 

Dat kan dus op naam van de cliënt - wat ik aanraad - maar mag ook op eigen naam in de hoedanigheid van bewindvoerder. 

Strafrecht

Voor strafrecht geldt dat de curator en de bewindvoerder geen rol hebben. In de wet staat dat "ten aanzien van de verdachte de bepalingen over vertegenwoordiging, nodig in burgerlijke zaken, niet van toepassing" zijn. 

Dat geldt ook voor het geval het slachtoffer zich als benadeelde partij stelt en schade vordert. Hoewel dat effect heeft op de goederen van de cliënt, heeft de curator of bewindvoerder toch geen rol. Dat is dit jaar nog door de Hoge Raad bevestigd[2]. Het is wel aan te raden de advocaat van cliënt op de hoogte te stellen van bijv. lopende saneringsregelingen of oplopende schulden, ontruimingen etc.

Voor de duidelijkheid: dit betekent dat de strafadvocaat van cliënt de curator of de bewindvoerder dus ook niet hoeft te informeren over de (stand van de) zaak en ook niet om toestemming hoeft te vragen over het aangaan van de overeenkomst van opdracht. 

De curator of bewindvoerder kan wel een rol hebben als de cliënt het slachtoffer is en daarmee benadeelde partij is geworden. De curator is degene die de schadevergoeding indient. Bij bewind is dat de cliënt, maar moet bij het indienen melding gemaakt worden dat er sprake is van bewind. 

Mocht u vragen hebben, neem dan contact op met Matthijs Rutten